Euskaldunak ta globalizazioa

Euskaldunak ta globalizazioaz aritzeko tarte bat hartu nahi izan dut gaurkoan. Gaia gaurkotasun haundikoa da, egia esan.

Historia ikasteak ematen duen perspektibatik, globalizaziotzat ezagutzen duguna oso-oso prozesu luzearen ondorio gisa ikusten dut, bere keria eta tasun guztiekin. Hori bai, ezinbestean maila desberdinak desberdindu behar dira.

Badago globalizazio ekonomiko bat, inposatzen den garapen eredu bati lotua eta ankerkeri ugariren bidez lur planetako jendearenganako opresio herraminta bihurtu dutena. Hor ere prozesua luzea izan da. Luze zabaldu gabe, moneta sistemaren aintzindariak mediterraniar itsasoaren inguruko sistema proto-ekonomiko hartan kokatu behar ditugu, hain zuzen ere, XV eta XVI. mendetan herrialde katalanek eta italiako hiri estatuek osatzen zuten sistema ekonomiko hartan. Bertan "taula de canvi" sistema sortu zen, banketxeen aintzindari izan zena, eta zenbaitzuk kapitalismo modernoaren aitzindaritzat hartu izan dutena. Azken finean, balio monetarien trukerako sistema zen. Elkar-truke sistema harek, besteak beste, Errenazimenduaren zenbait alorretako funtsak ezarri zituen, haien artean truke komertzialen garrantziaren eta kapitalen metaketena.

Badago beste globalizazio kultural bat. Haren zutarri bat arabiarrek bideratu zuten, aintzinateko jakituria guztia kristauei helaraziz. Hortan, iberiar penintsulak garrantzi berezia izan zuen. Unibertsitate mediebalak, zientzien suspertzea, elkar-ezagutza, jakiturien globalizazioa, azken finean.

Globalizazio kulturalaren beste mugarria: Mundua laua izatetik borobil izatera iragan zeneko garai hura. Hor bai euskaldunek itsasgizon (besteak beste) gisa zeresan haundia izan genuen, bideak zabalduz eta aintzindari gisa. Gauza jakina da ternua edo terranovara euskaldunak Kolon ameriketara iritsi baino lehen iritsi zirela. Mundu borobil hori europar barne kontraesanen kanporatzerako (ihes balbula gisa edo) erabili zen.

Ta noski, kontraesan ekonomiko eta kultural guztiak esportatu genituen. Hor azaltzen zaigu beraz globalizazioaren lehen biktimak izan zirenen arrastoa, amerindiar herriak. Sarraskia ikaragarria izan zen, ez bakarrik zuzena eta ezpata kolpeka, baizik eta "mikrobioen merkatu komuna"-ren eraketari lotutakoa ere bai. Ameriketan ezezagunak ziren zenbait mikrobio eta birusek eragin zitala izan zuten bertakoengan.

Esan dezagun beraz, gerora XVII-XVIII. mendeetan nahas-mahas guzti hura, mundu borobil hura, lehertu egin zela, europako erlijio gudekin: Erreforma eta kontraerreforma, kristautasunaren ikusmolde desberdinak. Protestanteek bertako ama-hizkuntzengana jo nahi zuten (besteak beste) eta sentimendu erlijiosoa demokratizatu. Hor ikusi du hainbatek (protestantismoan) gerora kapitalismoaren nolabait oinarri psikologikoak direnak (Max Weber-ek adibidez). Ta hor, hein haundi batean, gelditu zen aurremarraztua egungo europaren mapa (bi abiadurako europa deitu izan dena).

Euskaldunek panorama zabal honetan, alde batetik, protestante kulturaren zenbait agerpen edo bertarapen izan genituen. Erlatiboki hitzeginda, nahiko goiztiarra da Bibliaren euskal itzulpena. Bide xidor hori, modernitaterantzakoa, nolabait moztua gelditu zen. Baina euskal kulturak globalizazioaren ernamuin unean zeresana izan zuen.

Kulturek elkar elikatzen diote. Gaur egungo bizimodua milloika truke txiki eta haundiren emaitza da. Globalizazioa prozesu orokor bat da, azken finean etiketa bat garai edo egoera bat azaltzeko.

Hortaz, globalizazioan badago inperialismo eta ankerkeri egiturazkoa, MENDEBALDARTZEA, gerra krudelak, MONETALGOAREN DIKTADURA, enpresen asebeharrez kklonatutako BIZIMODUENA...

baina globalizazioa prozesu konplexuagoa da, eta baita IRAULTZA OROKOR BAT GERTATUKO BALITZ ERE, gerrak amaitu, INJUSTIZIAK ORO BUKATU, sistema ideal bat erdietsi, GIZAKIAK GIZAKIA MENPERATZEN DUENEKO EGOERA BIRRINDU eta gizona gizonarentzat OTSOA BESTERIK EZ DENEKO egoera hau AMAITUTA ERE.... baita orduan ere, globalizazioaren tasun guztiak gurekin geratuko lirateke.

TA TASUN GUZTI HORIEK EGUN EUSKALDUN IZATEA DENAREN EZINBESTEKO PARTE DIRA:

-protestantismoaren ama-hizkuntzen errebalorizazioa (lehen euskal literaturaren sorrera testuingurua)

-amerikatik ekarritako jakituria eta gai guztiak (gure zelaietako artoa, patatak...)

-italiatik ekarritako trikitixa (XIX. mendean trena egitera zetozen langile italiarrek ekarritakoa)

-inglaterratik ekarritako punka (kortatu, hertzainak, la polla records-etabar luze bat- ezin ulertuzkoak lirateke)

-jamaikatik ekarritako reggea...

-japoniatik ekarritako marrazki bizidunak (arale, dotakon, dragoi bola.....)


ta beste hainbeste gauza ta kausa...................