2008/11/28

Duda-muda itsasotan zialdoka.... IRUÑA-VELEIA

GARA-tik hartua (2008-11-28)

ARANTXA ZABALA ARTOLA HISTORIAN LIZENTZIADUNA, AGIÑALDE KULTUR ELKARTEKO IDAZKARIA

Iruña-Veleia: iruzurra edo euskaldunon historiaren beste enigma?

Kantabriako Altamira kobako labar-pintura paleolitikoen aurkitzailea, Santuola jauna, iruzurgile moduan hartu zuten eta 50 urte igaro behar izan ziren labar-pinturen egiazkotasuna aitortzeko
Harrituta, txundituta eta izututa bizi dut Eliseo Gil eta Iruña-Veleiako bere arkeologo taldeari buruz hedabideek hartu duten jarrera.

Boterean egonda, zein erraza eta merkea den bideak ixtea! Izugarria da hedabideetako hainbat analista eta kazetarik, katedradun eta aditu ofizialen iritziak eztabaidatu gabe nola barneratu eta plazaratzen dituzten ikustea! Beldurgarria da harro agertzen duten espiritu kritiko hori zein hutsala den ikustea!

2006ko azaroan, Iruña-Veleiako ikerketa taldeko kideek grafitoak eta hauen gainean idatzitako euskarazko hitzak, besteak beste, III. eta V. mendeen artekoak direla baieztatu zuten berriro Arabako aztarnategi erromatarreko ikerlariek. Baieztapena berresteko jakinarazpen ofiziala plazaratu zuten Iruña-Veleiako ikerketa taldeko kideek. Eliseo Gil, indusketa zuzentzen zuen arkeologoarekin batera, Idoia Filloy (arkeologoa), Juan Santos Yanguas (Historia katedraduna), Henrike Knörr (euskaltzain eta Euskal Filologia katedraduna), Ruben Cerdan (Fisiko Nuklearra), Emilio Illarregui (arkeologoa) eta Zoilo Callejak (Arabako Elizbarrutiko Ondare arduraduna) sinatu zuten aurkikuntzaren egiaztapen zientifikoaren gainean azalpenak ematen zituen dokumentua.

C14 analisiak (Ingalaterra, AEB eta Holandako laborategi espezializatuetan eginak), termolumineszentzia azterketak (Krakoviako Unibertsitatea, Polonia) eta, batik bat, Frantziako CEA-CNRS espektroskopia nuklearreko laborategietan egindako azterketak izan dira Iruña-Veleiako aurkikuntzen data eta jatorria zehazteko erabili izan direnak.
Hedabideek plazaratu duten iritzi «ofizialaren» aurrean iritzi kritikoago bat lantzeko, hemen hausnarketarako galdera batzuk:

1- Nork dauka galtzeko gehiago aurkikuntzak egiazkotzat jotzen badira?
2- Nork dauka irabazteko gehiago fraude moduan hartzen badira?
3- Zergatik baieztatzen zuen behin eta berriz Henrike Knörr euskaltzain eta Euskal Filologia katedradunak aurkitutako piezen baliozkotasuna?
4- Zergatik adierazten du Lakarra jaunak protoeuskararen oinarriak berrikusteko beharra dagoela? Zer aldatu da orain, oinarri horiek berrikusteko? Iruña-Veleian ikusi duen zerbaitek eragin ote du behar hori, agian?
5- Itsasgarri hondarrak aurkitu direla argudiatu da. Zer pisu dauka horrek 2006ko azaroan plazaratu ziren arkeologia metodo eta egiaztatzeko proben emaitzetan?
6- Zergatik aipatzen dute batzuek «Descartes», eta beste batzuek, berriz, ezeztatu egiten dute, esanez agertzen dena ez dela «d» bat, baizik eta «m» bat?
7- Kantabriako Altamira koban aurkitutako labar-pintura paleolitikoen aurkitzailea, Santuola jauna, iruzurgile moduan hartu zuten eta 50 urte igaro behar izan ziren labar-pinturen egiazkotasuna aitortzeko!
8- Antzerako zerbait gertatu daiteke Iruña-Veleiaren kasuan. Beste 50 urte edo frantziar lurraldean antzerako aurkikuntzak egotea edo protoeuskararen oinarriek aurkikuntzekin bat egitera itxaron beharko dugu egia ezagutu, onartu eta ofizialki aitortzeko?

Atapuercako adituek Sapiens-aren afrikar jatorriaren teoria baztertu dute eta nazioarteko zientzia komunitate europarraren aurrean jatorri euroasiarra babesteko konpromisoa hartua dute (2007ko azaroan, Burgosko Paleoekologia Biltzarrean).
Atapuerca eta Iruña-Veleia, Historiaurrea eta antzinako historia modu desberdin batean interpretatzeko giltzarriak izan daitezke.

Artikulu honen bidez bide bat ireki nahi diogu hausnarketari. Iruña-Veleiako aurkikuntzak mugarri garrantzitsu bat dira euskaldunon historian, euskaldunon historia beste ikuspegi batetik idazten hasteko lehen ezinbesteko oinarria.

Hain erraz utziko al dugu bide hau ixten?

2008/11/23

Ama-hizkuntza eta eskola-hizkuntza



Modu libertigarrian egondu naiz 1933 inguruko ika-mikak irakurtzen Xabier Lizardi-ren testu batean. Bere azken testu publikatua izan zen ta "Gure bideko mugarriak" du izena.

Bertan "errez-zaleen" eta "gaitz-zaleen" arteko polemika dauka mintzagai, hau da, euskara herrikoia eta euskara jantzia edo kultoa, eta haien idazketaren inguruan aritzen da.

Hortaz, hiru eredu edo mugarriz mintzo da: "txirrita", "muxika" ta "yauregui". Txirrita zen hiruetan euskara idazteko orduan euskara herrikoiera gehien jotzen zuena.

Lizardik testuaren azkenean hiru lege ezartzen ditu, nolabait ika-mika isteko. "Erriburu" ta "Ikasburu" herri imaginarioetaz aritzen da eraberean. Zenbait pasarte oso dibertigarri ditu testuak gainera.

irakurri hemen: Gure bideko mugarriak

Bada, neronek eskolatik daukat euskara, etxean ezpaikara euskaradunak. Hondarribiko euskara kalean ikasi dut (nahiko baldarki), ta ez dut ikastolan aukera izan berau ikasteko. Honek pentsarazten nau badela belaunaldi bat euskara herrikoiak erabiltzen ez dituena, eskola-hizkuntza, eskola-euskara erabiltzen duena. Gainera, komunikabideek euskara hau erabiltzen dute, (halabeharrez).

Eztabaidak alor asko ikutzen ditu, besteak beste euskarazko filmeetan eta bikoizketan euskara "irreal" edo kamuts xamar bat erabiltzearen eztabaida.

Erantzunik ez ta dudak besterik ez zaizkit etortzen.

2008/11/22

"Lauki bat zen" Harkaitz Canoren begietara

Erritmo biziko poema luze honek Allen Ginsbergen HOWL fundazional eta xamaniko hura ekarri dit gogora. Arnasa goitik behera hartzen du, lerroz lerro. Mermeladazko haur esku zikinekin kobazuloko horman margotu zaldi anzestralak harrapatu nahi dituen haur jolastiaren gosea eta begi handiak ikusi ditut poematan. Haurraren arimaz haratago baina, filosofiaz, amarruz eta ehizaz betetako hitzak.

Homo samplerra eta homo wifia helduak dira harpeetara, kobazuloko haizearen ziztuaren loopa gauzatu da: ba omen dira izatez Afrikan Beethovenen bosgarren sinfoniako pasarteak txorrotxiokatzen dituzten hegaztiak… Zer izanen zen lehenago? Beethovenek kopiatu ote zien batere jakin gabe txoriei? Ala oihanaren erdian belarriak gozatzen ari zen misiolari baten gramofonon entzundako Beethoven horri egin zioten txoriek loopa avant la lettre? Asturuaren eta azarraren fruitua ote da kointzidentzia? Batek daki eta gutxi inporta du.

Irakurri liburua

xabi strubell LAUKI BAT ZEN

2008/11/20

Veleiako idazkunen inguruan, Berria-ko analisia


Hizkuntzalarien alde

Analisia

ALBERTO BARANDIARAN

Veleiako txostenaren ondorioak zein izango diren igartzeko goizegi da oraindik, baina garbi dago euskal hizkuntzalariak lasai egon daitezkeela. Haiek izan dira zalantzak publikoki agertzera ausartu diren bakarrak. Ez arkeologoak, ez epigrafistak, ez historialariak: Joaquin Gorrotxategi eta Joseba Lakarra izan dira zuhurtasun kritikoa irmoen erakutsi dutenak. Hainbeste aitortu behar zaie.

Ez da erraza izan. Henrike Knorrek euskarazko hitzen benekotasuna defenditu zuen hasieran. Euskaltzainburuordea ez zen edonor, eta behin eta berriro mintzatu zen esaldi eta hitz multzo horien balioaz. Gorrotxategik eta Lakarrak lehen dudak agertu zituztenean, batzuek Knorren alde egin, eta EHUko fakultatea paratu zuten jomugan. Ez zen adituen arteko eztabaida, noski, zaletuen arteko kalaka baizik. Baina hotsak Interneteko foroetan, iritzi artikuluetan, elkarrizketetan zabaldu ziren. Aspaldiko usteak eta teoriak moldatu nahi ez izana leporatu zieten katedradunei. Hau da, erosotasuna.

Neurri batean, sinistu nahi zutenen eta frogatu nahi zutenen arteko borroka izan da. Eta, borroka horretan, zorroztasunaren alde egin dute EHUko irakasleek. Ez bakarrik haiek, noski, baina haiek batez ere. Eta Eliseo Gilen taldeko arkeologoek Europa osoko hainbat laborategitan egindako frogak erakutsi zituztenean ere, ez zuten amore eman. «Ia ezinezkoa da», zioten. Eta Arabako Diputazioak batzordea osatzea erabaki zuenean, han izan ziren hirurak: Knorr, Gorrotxategi eta Lakarra. Knorr aurtengo udaberrian hil zen, baina azken unean atzera egin eta, neurri batean, arrazoia eman zien beste bi hizkuntzalariei.

Orain, ekaitza dator. Euskal Herriko historia ezagutzeko indusketarik garrantzitsuena zipriztinduta dago, eta ardurak argitu beharko dira, eta neurriak hartu. Izango dira marroa euskararen aurka egiteko erabiliko dutenak, baina hizkuntzalariak lasai egon daitezke. Haien eginbeharra, hots zorroztasun kritikoa muturreraino eramatea, ondo bete dute. Zorionez.


NIRE IRITZIA

Pena haundia sortzen dit hasteko ika-mika guztiak. Harrigarria da horrelako gauzak gertatzea! Esan beharra dago alde batetik
publikoak orokorrean tantaka jaso dugula ikerketaren berri, eztabaidaren muinera iristeko datu eta aukera haundirik gabe. Bestetik, jakintsuei euren lana egiten utzi behar zaie. Arraroa da benetan horrelako gauzak gertatzea, gainera ez da lehen aldia. Aurreko batean, labar pinturak izan ziren falsifikatuak izan zirenak. Hortaz, erabateko errespetua hizkuntzalarien lan onari, ta bestetik duda, zein arrayo hasi da indusketa horietan eskua sartzen???

IDATZI-ONDOTIK: duda-mudak

2008/11/17

onomatopeiopolis 1


Pirin-paran
doaz egunak ta
totxi-totxi
hasten naiz ikusten
erran-merranek ta
farramalek,
kako-makoek,
pilin-palan bati egiten diotela toki.

pilpira pil-pilean
zapatz egin arte.

piko-mikoei koxk,
uztak purpur
esnea turrustatuta,
ta hitzak farra-farra
ta barra-barra.

pinpirinakeriak su,
tinta-mintak argi,
mama kupelean,
ametsak mara-mara,
poesiak tauki-tauki,
ta tautean-tautean
begi polit batzuk.

biharrean txonbo eginez,
ardo ona xort-xort,
xotuz-xotuz dator biharra.

xuxurlak
xuxu-muxu,
xurdunpan atzera-aurrera,
sagarrondoa yalan-yal
ta burutazioa.. dapa!

orduan afa!!! abija!! aiui!!

orduan,
ñir-ñir...
ttur-ttur...
bor-bor...

zirt edo zart.

2008/11/14

Euskal Herria Vsus Euskadi



"Euskal Herria"

wikipediatik atera dut hau:

Euskaltzaindiaren arabera:

Euskaltzaindiak 2004ko uztailan plazaratutako dokumentu batean, honako erabaki hau jakinarazi zuen akademiak [1]:
Gorago adierazi guztiaren argitan, Euskaltzaindiak, zazpi probintzia edo herrialdeen osotasuna adierazteko, Euskal Herria izenaren egokitasuna, zuzentasuna eta zehaztasuna berresten du, eta izen hori ez dela izate politiko administratibo konkretu baten baliokide. Aldi berean, gogorarazi nahi du mendez mendeko tradizio luzeari begirunea zor zaiola, eta inork eta ezerk ez du tradizio hori hausteko edo bere gogara aldatzeko eskubiderik.

Historian zehar:

Joan Perez de Lazarragaren eskuizkribuaren 18. orriaren atzealdea. Ezkerreko ilaran, zazpigarren lerroan behetik hasita, eusquel erriau ikus daiteke.

Terminoa 1567. urtean agertzen da lehen aldiz idatzia, Joan Perez Lazarraga idazle arabarraren eskuizkribuan, eusquel erria formarekin. Hiru aldiz ageri da testu hartan[2]:

beti çagie laudatu
çegaiti doçun eusquel erria
aynbat bentajaz dotadu.
çegayti eusquel errian dira
ederr guztioc dotadu
çeñetan ditut eçautu
eusquel erriau oy nola eben
erregue batec pobladu.

Halaber, Joanes Leizarragaren Testamentu Berrian (1571n argitaratua, Arroxelan):

...bat bederac daqui heuscal herrian quasi etche batetic bercera-ere minçatzeco manerán cer differentiá eta diuersitatea den

Axularrek ere bere Gero liburuaren aitzin solasean darabil, Euskal Herria eta haren zazpi lurraldeak aipatuz:
Ceren anhitz moldez eta differentqui minçatcen baitira euscal herrian, Naffarroa garayan, Naffarroa beherean, Çuberoan, Lappurdin, Bizcayan, Guipuzcoan, Alaba-herrian eta bertce anhitz leccutan.

ZURA disko berria entzun ta erosteko

GOR disketxeak aukera ematen du bere orrian ZURAren disko osoa entzun ta kantaka nahiz osoki erosteko. Diskoaren mp3 bertsioak 6 euro balio ditu.

ZURA diskoa entzun ta erosi

hendrixen hirukotea linboan


hitzik gabe: jimi hendrixen bateria zena hil da ta orain hirurak linboan daude kontzertu paregabea eskeintzen

nire uste apal arro ta ustelean DRUM AND BASSAREN ASMATZAILEA IZAN ZEN

2008/11/12

Elkarrizketak


Disko bat ateratzeak zenbait gauza erakartzen ditu, ta haien artian bat elkarrizketak egitea da. Zeregin dibertigarria da ta gainera askotan besteek zure lanaz daukaten eritzia jasotzeko balio dizu. Irrati batzuk gehiago inposatzen dute besteek baino noski, ta hori normalean entzule kopuruak ta irrati bakoitzaren "aura" propioak markatzen dizu. Gaur ta atzo donostiyan ibili naiz elkarrizketak egiten ta bihar bilbora. Entzun nahi baduzute bilbo hiria irratian, bizkaia irratian, ta euskadi irratian (etabar) egongo naiz goiz ta arratsaldez.

ZURA-KO LETRA SORTAK: EUSKAL BOSSA

LOKALEAN LANEAN HASITA TTIPI-TTAPA

BRAZILGO ERRITMO TA DOINUAK AIRIAN

BATERIAREN ERRITMO KUTSAGARRIA

KITARRAREN DOINU ALAIGARRIA


ULUA EO! ULUA EO!


BIDAIEAN GOAZELA ZABALDU DENEI

HONDARTZA BAT DAUKAGULA ZAI

SUTONDOAN DANTZA TA FESTA EGINGO DUGU

MARTXAN DA GURE IÑAUTERI BEROA


ULUA EO! ULUA EO!


entzun kantua ta diskoko beste bost kanta hemen:

www.myspace.com/zuramusika

2008/11/09

ENTZUN gure disko berria



HURRENGO ASTEARTEAN DISKOA AURKEZTEN DUGU. aste honetan zehar dendetan egongo da salgai. Bitartean teknologia berriek eskeintzen dituzten aukerak baliatuta, badaude jada ZURAren disko berriaren 6 kanta entzungai myspacen.

espero dut gustatuko zaizuela:

ZURAREN MYSPACEa www.myspace.com/zuramusika

biratxoa primeran doa. atzo beasainen giro oso polita, ta jende nahikotxo. hemen dituzue azaroako datak:

14 ostirala - plateruena Durango (+petti)
21 ostirala - akotz donibane-ziburuko gaztetxea (+xabaltx)
27 osteguna - Iruña- UPNA nafarroako unibertsitatea - arratsaldez
29 doka antiguo donosti

2008/11/07

Obama


Goizeko ordu txikitako espektakulua ikusten egon ginen beste egunian etxekoak. Orduen joan-etorria, botuen dantza, baikortasun eta irri prefabrikatuak telebistetan. Orain mundu guztia hasi da pontifikatzen Obama fenomenoaz.

Nik egia esan oso positibotzat jotzen dut zuria ez den batek holako botere gune bat eskuratu izana... etxe zuria gainera!!

Heredentzia zitala uzten dio aurrekoak. Mundua txetuta ta estatubatuarren irudia munduan okerra baino okerragoa. Ezin ahaztu daiteke, izan zela garai bat (oso urrunekoa, XIX. mendea) erreferentetzat erabili izan zena EEBB. Erreferentetzat askatasun politikoetan, eskubideen garapenean, konstituzioen garaia abiatu izana, besteak beste.

Baina Howard Zinn-ek "La otra historia de los Estados Unidos" (Hiru argitaletxeak ateria) argi uzten zigun EEBBen egungo egoera mende oso bateko errepresio krudel baten ondorioa zela. Anarkistak zirela, komunistak, beltzen mugimenduak, etabar. Hain zuzen ere, gobernarien beldur haundienetako bat beltzek eta komunistek bat egitean zetzan. Horretaz, sekulakoak eta bi xahutu zituzten mugimendu horiek estatubatuar gizartearen baitan bat egin ez zezaten. Ezagunagoa den atala errepresio hortan "sorgin ehiza" izan zen, noski, hollywoodeko eta kulturako jende ezagunei zipristindu zielako. Baina pasarte askoz ere "ilunduagoak" daude.

Hala ere, nire hausnarketa nagusiak puntu hauetan bildu ditut:

-hiriek eta hiri bizitzan oinarritutako kulturak irabazi du, estatubatuen bertsio atzerakoi eta nolabait ruralagoaren aurrean. Oso sinbolikoa izan zen hautagai bakoitzak gau elektoralean hautatutako tokia. Arizona Vsus Chicago.

-zabaltzen doazten berrien arabera, Bill Clinton-en gobernualditik askok errepikatuko dute gobernuan.

-Obamak eskuak oso lotuak izango ditu hainbat gaitan.

-Eredu ekonomikoari dagokion arloan ez dut oso berritzailea ikusten.

-Gerrari lotutako eredu ekonomiko hortatik ateratzea oso zaila du.

Hortaz, esperantza badut aro berri bat hasi dela (nire ustean nolabait XXI. MENDEA LETRA LARRIZ HASI DELA, bere ondorio guztiekin), baina aro berri horretatik bakoitzak espero duena eta gerora izango dena dialektika totala izango da.

Lauryn Hillen poema honi atxikiko natzaio nire posizioa nolabait zutarritzeko. Emperors new clothes kontzeptu ia filosofikoari lotzen zaion heinean ikusten dut interesgarria:

IKUS BIDEOA YUTUBEN:
motives and thoughts

2008/11/04

ZURAren diskoaren aurkezpena AZAROAK 11

Datorren asteartean, Azaroaren 11an, goizeko 11etan eta Donostiako Udal Patronatuak alde zaharrean duen Udal Haur Liburutegiaren Ekitaldi aretoan, (Fermin Calbeton kaleko 25. Zenbakian, 3. solairuan), “Kiribil”, ZURA taldearen lan berriaren aurkezpenera gonbidatu nahi zaituztegu.

2008/11/02

ZURAren disko berria: KIRIBIL


"KIRIBIL", Bidasoaldeko ZURA taldearen bigarren diskoa da, euskaraz egindako bossanova diskoa, hain zuzen ere. Bertan, iturri desberdinetatik edaten duen bossanova berritzailea aurkituko dugu: rocka eta funkaren tradizioak brazildar samba eta bossarekin nahasten dira. Orohar, armoniak eta erritmoak brazildar kutsukoak dira, euskara bihurtzen delarik hitzen hizkuntza nagusi. Ikuspuntu berritzaile batetik landutako bossa da beraz, diskoaren muina.

Hitzen mailan, KIRIBIL diskoan maitasuna, itxaropena eta sentimendu goxoak lantzen dira. Hitzak, kantuak bezela, Xabi Strubell-enak dira, Joseba Sarrionandiaren portugesezko poema bati tokia egiten diotelarik, "Propostas para o definiçao do exilio". Gainera, badira portugesezko beste kanta bat ("No mundo dos fugitivos") eta italierazko bat ("Amore").

ZURA, gaur egun, eta zenbait aldeketen ondoren, Xabi Strubell-ek (kitarra eta ahotsa), Nerea Olaxa-k (ahots nagusia), Diego Garcia-k (bateria), Gorka Sesma-k (Kashbad-eko kitarrajotzaile ohia) eta Hans-ek (baxuarekin) osatzen dute.

Diskoko laguntzaileen artean, egungo euskal eszenaren izen garrantzitsuak daude: Eñaut Elorrieta (ken zazpi), Ines (Gose), Anari eta Sorkun. Baita Wemean suitzar taldeko Sabina Leone ere. Musikarien aldetik, Koldo Uriarte eta Gorka Pastor teklatujoleak eta Marc Barnes baxujolea egon dira ere diskoan parte hartzen.

Diskoa estilistikoki kokatzekotan, alde batetik Brasil-en sortzen ari diren musika ildo berriei so egin behar diegu. Bossanova eta brasildar musika herrikoia berritu eta eguneratu duten esperientzien ildotik dabiltza ZURA: Fernanda Porto, Bebel Gilberto edota Moreno Velosoren taldearen ildotik. Bestaldetik, KIRIBIL diskoan badira rock, funk, soul eta jazz ukituak, betiere ZURA-ren estilo pertsonaletik landuak.

Diskoa azaroan aterako da, hurrengo asteetan.

HEMEN ENTZUN DEZAKEZUE (6 kanta daude myspacean): www.myspace.com/zuramusika

Zuzeneko biratxo bat egiten ari gara, diskoa aurkezteko. Horra datak:

-azaroak 8, beasain gaztetxea. (+las sfintters + selektah stepi)
-azaroak 14, plateruena durango, (+petti)
-azaroak 21, donibane-ziburuko gaztetxea.
-azaroak 27, UPNAko kafetegia, iruñean. 19:30.
-azaroak 29, doka kafe antzokia, donostian.

Abendua
ZURA + SABINA LEONE BIRA

-12 ostirala- Psilocybe aretoa Hondarribi
-13 larunbata- Putzuzulo amets fabrika zarautz
-18 osteguna- Bonberenea Tolosa
-20 larunbata- Le Mono artista kolektiboaren aretoa Bilbo.